Ferritin nedir? Sorusuna; ‘kanda yer alan bir protein kompleksi’ diye cevap verebiliriz. Demirin çözülmesini sağlayarak uygun formda muhafaza eder.
Gerektiği durumlarda ise farklı organlara naklini gerçekleştirir.
Kişinin demir eksikliği yaşayıp yaşamadığı ferritin düzeyi ölçülerek tespit edilir. Ferritin miktarının çeşitli faktörlere bağlı olarak yükselmesi veya azalması mümkündür.
Her iki durum ciddi sağlık problemlerini beraberinde getirebilir. Peki; Ferritin Nedir? hemen cevaplayalım.
Ferritin Nedir?
Ferritin, vücuttaki protein çeşitlerinden biridir. Neredeyse bütün hücrelerde bulunur. Asıl görevi demir depolamak olup, özellikle bağışıklık sistemi ve karaciğer hücrelerinde yaygındır.
Kandaki ferritin miktarı azdır. Omurilik sıvısında ve eklem sıvılarında da ferritin yer alır.
Bir ferritin ortalama 1.500 demir molekülünü depolar. Vücut demire ihtiyaç duyduğunda, sakladığı demir mineralini serbest bırakır.
Ferritin Nasıl Etki Eder?
Vücut, üretim zamanı gelince hücrelere sinyal göndererek ferritin salgılanmasını başlatır.
Sonraki aşamada ferritin, transferin adı verilen bir proteine bağlanarak yeni kırmızı kan hücrelerinin oluştuğu bölgelere taşınır.
Ferritin Ne İşe Yarar?
Demirin ana formu olan ferritin yararları ile organlar, vücut dokuları ve hücreler için büyük öneme sahiptir.
Demir, hemoglobin protein molekülünü oluşturan en önemli parçalardan biridir. Ferritin ise, demirin vücut tarafından işlenebilir olmasına imkân tanıyan kullanım şeklidir.
Kâfi miktarda hemoglobin üretilebilmesi, demir depolarının yeterince dolu olması ferritin miktarına bağlıdır.
Buna ek olarak ferritin ne işe yarar? Sorusuna cevaben şunları da sayabiliriz:
- Hücre savunma antioksidan sistemlerinde görevlidir. Toksik metal iyonları yakalayıp vücuttan dışarı atar.
- Reaktif oksijen türlerine sınırlama getirir. Böylelikle söz konusu oksijen türlerinin yol açabileceği zararları hafifletir.
- Demir fazlalığına ve eksikliğine karşı korur.
- Berilyum, kurşun, çinko, alüminyum ve benzeri geçiş metallerinin konsantrasyon işleminden sorumludur.
Ferritin Testi Nedir?
Kanda bulunan ferritin oranını ölçümlemek için kullanılan tanı yöntemine ferritin testi denir. Bu test, vücudun ne kadar demir depoladığını gösterir.
- Miktar düşük çıkarsa demir oranı normalden az demektir. Bu ise demir eksikliği olduğunu gösterir.
- Ferritin seviyesinin yüksek olması vücutta gereğinden çok demir depolanmış olduğuna işaret eder. Bu durum; inflamatuar rahatsızlıklara, karaciğer hastalığına, romatoid artrit gibi hastalıklara bağlı olabilir. Çeşitli kanserler de ferritin miktarının yüksek çıkmasına sebebiyet verebilir.
Normal Ferritin Değeri Kaçtır?
Bu, yaşa ve cinsiyete göre değişir.
Genel olarak;
- Kadınlarda Normal Ferritin Miktarı: Mililitre başına 20-200 nanogram,
- Erkeklerde İdeal Ferritin Miktarı: Mililitrede 20-500 nanogram olarak ifade edilir.
Yaşa Göre Normal Ferritin Değerleri Nasıldır?
Yukarıda temel bir ölçü paylaşmıştık. Şimdi de yaşa göre ideal ferritin değeri kaç olmalı? Sorusunu cevaplandırmak istiyoruz:
- Yenidoğanlarda: 25-200 ng/mL
- 1 aylık Bebeklerde: 200-600 ng/mL
- 2-5 aylık Bebeklerde: 50-200 ng/mL
- 6 ay-15 yaş Arası: 7-140 ng/mL
- Yetişkin Erkeklerde: 15-200 ng/mL
- Yetişkin Kadınlarda: 12-150 ng/Ml
Ayrıca ferritin miktarı; 200 nanogram üzerinde veya 20 nanogram’ın altında çıkarsa tehlikeli kabul edilir.
Ferritin Düşüklüğü Nedir?
Demir içeren besinleri yeterli miktarda tüketmiyorsanız ferritin miktarı gerekenden daha az olabilir.
Bu durum tedavi edilmediği takdirde; kalp büyümesi, kalp yetmezliği, hızlı kalp atışı gibi kardiyovasküler rahatsızlıklara sebebiyet verebilir. Ayrıca bağışıklık sistemi zayıflar ve kişinin hastalıklara yakalanması kolaylaşır.
Ferritin düşüklüğü yaşayan kadın hamile ise; bebeğin zihinsel gelişiminde sorun olması, erken doğum, düşük doğum ağırlığı gibi riskler söz konusudur.
Ferritin Düşüklüğü Neden Olur?
Temel risk faktörleri şunları içerir:
- Kırmızı kan hücresi üretiminin yetersiz olması,
- Sağlıksız, yetersiz beslenme,
- Bağırsakta iltihap,
- Tiroid hastalıkları,
- Özofagus mide ya da kolon kanseri gibi ciddi rahatsızlıklar,
- Hepatit gibi karaciğer hastalıkları,
- Antiinflamatuar ilaçlardan birinin aşırı kullanımı sonrasında ortaya çıkan mide kanaması,
- Çölyak rahatsızlığı,
- Sık sık kürtaj veya doğum yapmış olmak,
- Kahve, çay gibi demir emilimini bozan şeylerin çok tüketilmesi,
- İşlenmiş et ürünlerinin veya az pişmiş etlerin tüketimi,
- C vitamini eksikliği,
- Demir eksikliği anemisi,
- Otoimmün bozukluklar (Örneğin çölyak hastalığı),
- Kronik iç kanama (Gastrointestinal kanama, polipler, gastrik ülser vb.),
- Âdet kanamasının şiddetli olması,
- Bağırsak emilimini bozan mide sorunları.
Ferritin Düşüklüğü Belirtileri
En çok rastlanan ferritin düşüklüğü belirtileri şu şekildedir:
- Nefes darlığı,
- Sinirlilik hâli,
- Cilt renginin solması,
- Çabuk yorulmak,
- Hipotriodi(tiroid fonksiyonlarının azalması),
- Saç dökülmesi,
- Baş dönmesi,
- Bacaklarda ağrı,
- Kulaklarda çınlama,
- Açıklanamayan yorgunluk,
- Ciltte kuruluk,
- Enerji düşüklüğü,
- Tırnaklarda kırılma ve hassasiyet,
- Dudaklarda çatlama,
- Anksiyete ve depresyon,
- Baş ağrıları,
- Unutkanlık,
- İştahsızlık,
- Tırnakların üzerinde beyaz çizgiler oluşması,
- Sık sık üşümek,
- Kireç veya toprak gibi besin niteliği taşımayan şeyleri yeme isteği,
- Uyuşukluk,
- Konsantrasyon bozukluğu,
- Dikkat sorunları.
Ferritin Düşüklüğü Nelere Yol Açar?
Tedavi edilmeyen ferritin düşüklüğü şu durumlara zemin hazırlar:
- Gelişimsel gecikme,
- Anksiyete bozukluğu,
- Otizm,
- Yumuşak doku romatizması yani fibromiyalji,
- Çölyak rahatsızlığı,
- Mental retardasyon,
- Bağışıklığın düşmesi, vücut direncinin azalması,
- Sindirim sisteminde kan kaybına bağlı kolon kanseri veya ülser,
- İskelet kaslarında zayıflık,
- Egzersiz yapma yeteneğinin körelmesi,
- Bipolar bozukluk.
Ferritin Düşüklüğü Nasıl Tedavi Edilir?
Ferritin düşüklüğü tedavisi için aşağıdaki yöntemlerden faydalanılır:
- Bolca Meyve Tüketmek
Früktoz ve glikoz gibi basit şekerlerden zengin meyvelerle tedavi sürecini hızlandırıp ferritin miktarını artırmak mümkündür.
Armut, muz, erik, şeftali, vişne, böğürtlen, mandalina, üzüm, kivi, elma, kiraz, kayısı, ananas bunlara örnektir.
- Daha Fazla C Vitamini Almak
Bunun için beslenme listesinde C vitamini içerikli gıdalara daha çok yer verilmeli, gerekliyse doktor kontrolünde C vitamini takviyesine başlanmalıdır.
Taze meyveler, yeşil ve kırmızı biber, marul-roka-maydanoz gibi yeşillikler, taze kuşburnu ve limon C vitamini açısından iyi bir kaynaktır.
- Demir Bakımından Zengin Gıdalar Yemek
Kümes hayvanları, balık ve kırmızı et bunların başında gelir.
Siyah üzüm, karaciğer, yeşil mercimek, ıspanak, pekmez, kuru yemiş ve nohut-kuru fasulye de onlar arasındadır.
- Demir Takviyeleri Kullanmak
Demir fumarat, demir glikonat ve demir sülfat içeren bu takviyeler düşük demir depolarının hızlıca yükselmesini sağlar. Fakat bunlar doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
Bir başka tedavi yöntemi ise damar yoluyla (intravenöz) demir takviyesidir.
- Kan veya Kemik İliği Nakli
Anemi kişinin yaşam kalitesini düşürecek dereceye geldiyse kan nakli gerekir. Kemik iliği rahatsızlıklarına bağlı durumlarda ise kemik iliğine ihtiyaç duyulur.
Ferritin Yükselten Besinler Nelerdir?
Düşük ferritin miktarını doğal yollardan yükseltmek için bu yiyeceklere beslenme programınızda eskisinden daha çok yer açmalısınız.
İşte ferritin içeren besinler listesi:
- Brüksel lahanası,
- Pancar,
- Dut,
- Tere,
- Pazı,
- Sakatat,
- Soya peyniri,
- Roka,
- Maydanoz,
- Brokoli,
- Lahana,
- Ispanak,
- Hindi,
- Ördek,
- Yağsız kuzu, kaz veya sığır eti,
- Yulaf,
- Arpa,
- Börülce,
- Buğday,
- Yumurta,
- Kuru fasulye,
- Kabuklu deniz mahsulleri,
- Ton balığı,
- Mezgit,
- Somon,
- Badem,
- Antep fıstığı,
- Kurutulmuş meyveler (Kuru şeftali, kuru kayısı vs.),
- Bezelye,
- Nohut,
- Mercimek,
- Tavuk eti.
Ferritin Yükselten İlaçlar Nelerdir?
Bu ilaçlar; damla, şurup, kapsül, draje gibi formlarda sunulur.
- Ferro Fumarat,
- Ferroz Flukonat,
- Vitamin takviyeleri,
- Kan yapıcı şuruplar,
- Demir hapları,
- Ferroz Sülfat onlardan bazılarıdır.
Bunların aşırı kullanımı kalp ve karaciğer problemlerine yol açabileceği için doktor tavsiyesi olmadan alınmamalıdır.
Ferritin Düşüklüğü Olanlara Öneriler
Tedavinin etkili olması ve iyileşmenin daha hızlı gerçekleşmesi adına şu tavsiyelere uygun hareket edilmelidir:
- Yemeklerinizi dökme demir tencerede pişirin.
- Alkol ve sigaradan uzak durun.
- Yemeğin hemen ardından kahve-çay tüketmeyin. Yemekten 2 saat sonra tüketmenizde sakınca yoktur.
- Ağır diyetlerden kaçının.
- Vejetaryen veya vegan beslenme şekli uyguluyorsanız mutlaka ek besin takviyeleri alın.
Ferritin Yüksekliği Nedir?
İltihaplanma ve buna benzer faktörler nedeniyle kandaki ferritin miktarının normalden fazla olmasına ferritin yüksekliği denir.
Ferritin Yüksekliği Neden Olur?
En yaygın ferritin yüksekliği nedenleri şöyle sıralanabilir:
- Sigara ve alkol kullanma alışkanlığı,
- kronik hepatit C gibi hastalıklar sebebiyle karaciğerin hasar görmesi, bundan dolayı hücrelerin ferritin sızdırması,
- Obezite,
- Genetik etmenler,
- Romatoid artrit,
- Lösemi,
- Alkolik karaciğer hastalığı,
- İltihabik hastalıklar,
- Tip 2 diyabet,
- Hipertiroidizm,
- Huzursuz bacak sendromu,
- Sık kan transfüzyonu,
- Yetişkin başlangıçlı Still hastalığı,
- Hodgkin lenfoması,
- Demir zehirlenmesi,
- Bazı kan hastalıkları,
- Megoloblastik anemi,
- Hemolitik anemi,
- Aşırı demir alımı,
- Porfiria hastalığı (Enzim eksikliğine bağlı bir bozukluktur. Sinir sistemini ve cildi etkiler.),
- Alyuvar aktarımı,
- Kronik kan nakli tedavisi.
Ferritin Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
Böyle bir durumda en sık gözlemlenen şikâyetler şunlardır:
- Kalp çarpıntısı,
- Zayıflık,
- Eklem ağrısı,
- Güçsüzlük,
- Karın ağrısı,
- Uyku benzeri uyuşukluk hâli,
- Cinsel performans düşüklüğü,
- Cilt renginde kararma,
- Vücutta tüy kaybı,
- Kalp-damar sorunları,
- Göğüs ağrıları.
Ferritin Yüksekliği Tedavisi Nasıl Yapılır?
Bunun için çeşitli ilaçlardan yardım alınır. Genellikle progestin veya Östrojen tedavisi başlatılır. Menopoz dönemine girmiş, kardiyavasküler risk veya osteoporoz riski taşıyan kadınlarda ise risedronat tedavisine gerek duyulabilir.
Ayrıca doktor, yaşam ve beslenme düzeni değişiklikleri için çeşitli önerilerde bulunabilir.
Ferritin yüksekliği nasıl tedavi edilir? Sorusuna yanıt olarak gerçekleştirilen uygulamaları şöyle sıralayabiliriz:
- Kan bağışı yapmak,
- Uzun süreli, düzenli egzersiz alışkanlığı edinmek,
- Yeşil çay ve kahve tüketimi,
- Manganez, magnezyum, çinko ve kalsiyum içerikli besinlere ağırlık verilmesi; bu minerallerin gerekiyorsa dışarıdan takviye edilmesi,
- Ferritin düşürücü ilaçların kullanımı,
- Demir açısından zengin besinlerin sınırlandırılması.
Sıkça Sorulan Sorular
Demirin depolanmasını sağlayan protein kompleksidir. Organların, hücrelerin ve dokuların yapısında bulunur.
Erkekler için; 1 ml’de 20-500, kadınlar için; 1 ml’de 20-200 nanogram ideal ferritin değeridir.
Demir mineralinin uygun formda saklanmasını ve gerektiği zaman serbest bırakılıp kullanılmasını sağlar.
Test sırasında koldaki damara iğne takılarak kan alınır. Sonuçları güvenilirdir. Hemosideroz ve hemokromatoz gibi rahatsızlıkların takibi için bu testten yararlanılır.
Ayrıca; demir eksikliği anemisi, hemokromatoz, Still hastalığı, huzursuz bacak sendromu ve Karaciğer hastalığı gibi rahatsızlıkların tanısı için de bu teste başvurulabilir.
Her iki rahatsızlık ile dâhiliye bölümü ilgilenir.
Bu içeriğimizde; Ferritin nedir? sorusunu detaylarıyla cevaplandırdık.
İçeriğimiz bilgilendirme amaçlı olup, diğer soru ve sorunlarınız için uzman hekimlere danışmanızı tavsiye ederiz.
