Mobbing işyerlerinde hepimizin karşı karşıya kalabileceği diğer bir ismiyle psikolojik tacizdir. Özel veya kamu kurumları fark etmeksizin üst mevkidekiler veya aynı statüdeki çalışanlar tarafından bilinçli olarak uygulanan yıpratma ve yok sayma eylemidir.
Yaptırım anlamında kanunen birtakım müeyyideleri vardır. Konuyla ilgili mobbing nedir, mobbing ne demek gibi sorulara ve mobbing karşısında neler yapılabilir kısaca göz atalım.
Mobbing Nedir ?
Mobbing (diğer ismiyle psikolojik taciz) : Kişinin işyerinde aşağılayıcı ve küçük düşürücü tutum ve davranışlara maruz kalmasıdır. Kişiyi bilinçli olarak yıpratarak, baskı uygulayarak, yok sayarak işyerinden uzaklaştırılmasına sebep olma amaçlı yapılan tüm hareket ve uygulamalardır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan işyeri bilgilendirme rehberinde mobbing psikolojik taciz tanımıyla yer almıştır.
İşyeri kültürü gelişmiş köklü kurumlarda dahi yaşanabilen bir durumdur. Yapılan araştırmalarda İtalya’da 1 milyonu aşan çalışanın mobbinge uğradığı ortaya konulmuştur.
İsveç’te gerçekleşen intiharların %10’u mobbing sebebiyle gerçekleşmiştir. İngiltere’de ise çalışanların %50’den fazlasının mobbinge maruz kaldığı tespit edilmiştir.
Görüldüğü gibi gelişmiş toplumlarda dahi çok sayıda vakaya rastlanmaktadır. Bunun sebebi sosyal hayat kültüründen bağımsız olarak gelişen işyeri kültürüne kişilerin adapte olamaması ve olduklarından farklı tavır ve davranışlar sergilemesinden kaynaklanmaktadır.
Bunun dışında bazı kişilerin işyerinde farklı sebeplerle kabul görmemesi, kişisel hırslar, uyumsuzluk, kişileri istediği gibi yönlendirememek gibi unsurlar psikolojik tacizin nedenleri olarak gösterilebilir.
Türkiye’de Mobbing
Türkiye’de yapılan istatistiki çalışmalarda 2011-2016 seneleri arasında ortalama 38.000 kişinin psikolojik tacize maruz kaldığı ortaya konulmuştur. Mobbing ile karşı karşıya kalanların büyük bir kısmı özel sektör çalışanlarıdır.
Bu veriler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına ait 170 numaralı hattı arayan kişiler çerçevesinde oluşturulmuştur. Bu sayının sadece başvuru yapanlar ve bilgi almak için arayanlar olduğu düşünülürse gerçek sayının daha fazla olduğu düşünülebilir.
Mobbinge maruz kalanların ifadelerine göre en yoğun görülen baskı türünün:
- İstifaya zorlama,
- Hakaret ve kötü muamele,
- Görev bölgelerinin değişime zorlanması vb. olduğu belirtilmektedir.
Bunların dışında :
- İftira atılması,
- Haksız tutanak tutulması,
- Ayrımcılık,
- Sözlü taciz,
- Fiziksel şiddet
ve son olarak cinsel taciz şikayetleri bildirilmektedir.
Yine mobbinge uğrayanlar arasında erkek çalışanların sayısının daha fazla olduğu görülmektedir. Buna göre bildirim yapanların %57’si erkek %43’ü kadındır.
Mobbinge Uğrayan Kişi Ne Yapmalı?
Mobbing ile karşı karşıya kalan kişi psikolojik olarak sıkıntıya girer. Maruz kaldığı uygulamaların ispatlanması zor olması kişinin birtakım önlemler almasını gerektirmektedir.
Buna göre uzmanlar kişinin psikolojik tacizle karşı karşıya kaldığında bunun için bir ajanda tutmasını önermektedirler. Yaşanan sürecin başlangıcından ve devamında yaşanan olaylardan itibaren saat saat not tutulmasının kişinin avantajına bir durum olduğunu belirtmektedirler.
Buna göre kişi herhangi bir baskıya ve uygulamaya maruz kaldığında bunu madde madde not tutmalıdır. Bu baskı ve uygulama her devam ettiğinde kişi yine günlük olarak bunu not almalıdır. Eğer konuyla ilgili yazılı beyanlar varsa bu beyanlar saklanmalıdır.
Eğer bu süreçte kişide psikolojik rahatsızlık kaynaklı fiziksel sıkıntılar baş göstermişse doktora başvurarak bu konuda rapor alınmalıdır. Böyle süreçle ilgili yaşanan rahatsızlıklar resmi bir evrak haline dönüştürülmedir.
Yine bu süreçte Alo 170 numaralı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na ait hat aranarak konuyla ilgili bilgi ve destek talep edilmelidir.
Bu gibi durumlarda kişinin kendisine mobbing uygulayan kişiyi uyarması önemlidir. Kişi karşısındaki kişiyi sözlü olarak uyarmalıdır. Eğer bir değişim görülemediyse bir üst amire giderek yine sözlü olarak durumu bildirilmedir.
Bu süreçlerden sonra henüz bir sonuç alınamadıysa yine 170 numaralı hat üzerinden şikâyet bildirilmedir. Böylece süreç resmi olarak kayıt altına alınmış olur. Sonrasında ise konuyla ilgili bilirkişilere başvurmak suretiyle süreç dava açma yoluna kadar gitmektedir.
Mobbing Kapsamına Neler Girer?
İşyerinde ortaya çıkan mobbing türleri tüm yönleriyle ele alındığında şu gibi etkenler mobbing kapsamına girmektedir. Tabii her etmenin derecesi farklıdır. Fakat bu maddelerle istikrarlı olarak karşılaşıldığında kişi kendisine psikolojik bir baskı yapıldığını hissedebilir.
Bu durumlarla maruz kalındığında üstlerle diyalog içerisine girmek önemlidir.
Bazı durumlarda üstlerin bilinçli olarak bu hareketlerden bazılarını yapmış olabileceği gibi bazılarını da bilinçli yapmadığı ve kendilerine ifade edilmek suretiyle hareketlerinde değişim gösterebilecekleri göz ardı edilmemelidir. Mobbing’in ana kıstaslarından birisi bilinçli olarak ve düzenli olarak baskıya maruz bırakılmaktır.
Mobbing kapsamına giren davranışlar şu şekildedir ;
- Yöneticinizin kendinizi işyerinde öne çıkarma fırsatı doğduğunda sizi engellemesi.
- Birlikte çalıştığınız kişilerin kendinizi gösterme şansı doğduğunda sizi engellemesi
- Yüksek sesle yüzünüze karşı bağırılması.
- Sözlü veya yazılı tehdit edilmek
- Tavır ve davranışlarla ikili ilişkilerin engellenmesi
- Beraber çalıştığınız mesai arkadaşlarınızın mesafe koyması
- Diğer çalışanların iletişime geçmesinin baskı yoluyla engellenmesi
- Hakkınızda dedikodu yapılması ve asılsız söylentiler yayılması
- Siyasi fikir ve etnik köken nedeniyle soğuk davranılması
- Küçük düşürücü bir görev verilmesi
- Kararların sürekli sorgulanması
- Gülünç duruma sokulacak lakap takılması
- Verilen işin geri alınması veya hiçbir görev verilmemesi
- Yetenek ve becerilerinizle uyuşmayan görevler verilmesi
- Fiziksel olarak ağır görevlerin verilmesi
- Gözünüzü korkutma maksatlı imalarda bulunulması
Bunlarla birlikte mobbinge tanık olan diğer çalışanlarında herhangi bir girişimde bulunmaması mobbinge uğrayan kişiyi yalnızlaştırmaktadır.
Bazı çalışanlar üstleriyle diyalogları bozulmaması maksadıyla mobbing uygulayan kişiye destek verdikleri dahi gözlemlenmiştir. Bu ve benzeri tavır ve davranışlar başta da söylediğimiz gibi mobbinge uğrayan kişinin psikolojisine olumsuz etki etmekte ve süreçten aldığı zararın artmasına sebep olmaktadır.
Nihayetinde mobbing davranışına karşı hem çalışanların hem amir konumundaki kişilerin dikkatli ve özenli davranması gerekmektedir.
Kamu veya özel sektör fark etmeksizin işverenlerin işçilerin kişiliğini korumak ve saygı göstermek, işyerinde dürüstlük temelinde bir düzeni kurmak, işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamalarını sağlamak ve bu konularda gerekli önlemleri almakla yükümlüdürler.
Her işyerinde kimi zaman istenmedik olaylar yaşanabilmektedir. Karşılıklı anlayış çerçevesinde bazı küçük uyuşmazlıklar sulh yoluyla kişilerin rızası dahilinde çözülebilir.
Buna karşın belirli bir kişiyi hedef alarak düzenli bir şekilde baskı uygulamak ve küçük düşürücü eylemlerde bulunmak işverenin veya yöneticinin kendi yükümlülüklerini ihmal etmesinin yanında kişilik haklarına karşı yapılmış bir saldırıdır.
Bu konuda ülkemizde kanunlar çerçevesinde gerekli düzenlemeler henüz yeterli seviyede değildir. Çalışma hayatının gelişmesi ve insanların iş ortamında korunması ve kendini güvende hissetmesi adına gerekli düzenlemelerin ivedi olarak uygulamaya geçirilmesi herkes için önem taşımaktadır.
Bu yazımızda sizlere mobbing nedir , mobbing karşısında ne yapılmalı? detayları ile açıklamaya çalıştık. Umarız hayatta hep başarılı olursunuz.
