Kronik hastalık ne demek? Sorusuna kısaca şu şekilde yanıt verebiliriz: Genelde yavaş ilerleyen, uzun dönemli, tıbbî girişimlerle kesin ve tam olarak tedavi edilemeyen rahatsızlıklara ‘kronik hastalık’ denir.
Bu hastalıkların şiddetini azaltabilmek, kişinin hayat kalitesini ve özbakım becerisini yükseltmek için periyodik desteğe ve tedaviye ihtiyaç vardır.
Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre global çapta ölümlerin en yaygın sebeplerinden biri bulaşıcı olmayan kronik hastalıklardır. 2008 itibariyle 36 milyonun üzerinde kişinin kronik hastalıklar nedeniyle vefat ettiği kayıtlara geçmiştir.
Kronik Hastalık Nedir?
Müzmin, yaşam boyu süregelen, bundan dolayı hayat standartlarını olumsuz etkileyen sağlık sorunları kronik hastalık olarak tanımlanır. Bu rahatsızlıklar kendini dönem dönem ataklarla belli eder.
Bunlar erken dönemde herhangi bir belirti vermeyebilir. Bu tarz hastalıklar genellikle sinsi bir şekilde ilerler ve belirtileri yıllar sonra ortaya çıkar.
Kronik hastalıkların yüzde yüz tedavisi mümkün olmasa da cerrahi ve medikal tedavi yöntemleriyle kontrol altına alınmaları mümkündür.
Kronik Hastalıklar Neden Olur?
Kronik hastalıkların nedenleri; kalıtsal, biyolojik veya çevresel olabilir. Bunlardan bazıları şöyledir:
- Belli bir hastalığın aile bireyleri arasında yaygın olması,
- Viral rahatsızlıklar,
- Kazalar ve travmalar,
- Asbest maruziyeti,
- Hava veya su kirliliğinin olduğu bir bölgede yaşamak,
- Sigara içme alışkanlığı,
- Sağlıksız beslenmek,
- Aşırı alkol tüketimi,
- Devamlı hareketsizlik,
- Fazla kilolu olmak.
Kronik Hastalıklar Nelere Yol Açar?
Vücudun belli bir bölgesini esir alan kronik hastalık o bölgedeki dokuların ve organların yeterince fonksiyon gösterememesine neden olur.
Bu ise birtakım fiziksel şikâyetleri beraberinde getirir. Hastalık bazen ağır alevlenmelerle seyreder, kimi zaman daha düşük şiddette gözlemlenir.
Kronik hastalıklara bağlı en yaygın semptomlar arasında şunlar bulunur:
- Halsizlik,
- Ağrılar,
- Duygudurum sorunları,
- Psiko-sosyal bozukluklar,
- Çaresizlik, öfke, üzüntü, başkalarına bağımlı olma endişesi, özgüven kaybı, depresyon gibi.
- İş yapabilme fonksiyonunun aksaması ve bu nedenle iş gücü kaybı.
Peki; Kronik hastalıklar nelerdir? hemen listeleyip açıklayalım…
Kronik Hastalıklar Nelerdir?
Detaylı bilgi vermeden önce kronik hastalık çeşitleri nelerdir? Sorusunu şöyle yanıtlayabiliriz:
- Diyabet,
- Bazı solunum yolu hastalıkları,
- Bronşit, kistik fibrozis, bronşiyal astım, pulmoner fibrozis, bronşektazi, amfizem, uyku apnesi, sarkoidoz, KOAH, astım vb.
- Kanserler,
- Akciğer, prostat, meme, kolon kanserleri vs.
- Gastrointestinal hastalıklar,
- Crohn hastalığı, ülseratif kolit, irritabl bağırsak sendromu
- Mental hastalıklar,
- Şizofreni, bipolar hastalık, tükenmişlik, depresyon
- Alerjiler,
- Besin, hayvan tüyü, ev tozu akarı ve saman nezlesi alerjileri
- Kronik eklem iltihabı (Artrit),
- Obezite,
- Parkinson,
- Alzheimer ve diğer demans türleri,
- Gut hastalığı,
- Kronik karaciğer ve böbrek yetmezlikleri,
- Kolesterol yüksekliği,
- Osteoartrit,
- kardiyovasküler hastalıklar
- Koroner arter hastalığı, damar sertliği, kardiyak aritmi, kalp yetmezliği gibi kalp-damar hastalıkları
- Hipertansiyon (Yüksek tansiyon),
- Tiroid bozuklukları (Hipotiroidizm ve hipertiroidizm) bunlardan bazılarıdır.)
Diyabet
En yaygın kronik hastalıklar arasında bulunan diyabet, kan şekerinin devamlı yüksek olmasıyla karakterizedir. Tip 1 diyabet ve tip 2 diyabet olarak gruplandırılır.
Tip 1 diyabetin kaynağı bağışıklık sistemidir. Bu, erken yaşlarda meydana gelir.
Tip 2 diyabete gelince bu; hareketsiz yaşam tarzı, genetik yatkınlık, sağlıksız beslenme gibi sebeplerle ortaya çıkar.
Yaş arttıkça şeker hastalığı riski artış gösterir. Kan şekerinin kontrol altına alınmaması hâlinde; inme, kalp ve göz hastalıkları, enfeksiyona yatkınlık gibi komplikasyonlarla karşılaşılabilir.
Astım
Hava yollarının bazı etkenlere aşırı tepki vermesi neticesinde oluşur.
Hırıltılı solunuma, kronik öksürüğe ve nefes almada güçlük çekmeye neden olur. Tamamen iyileştirilemese de belirtileri uygun bir tedavi programıyla kontrol altında tutulabilir.
Kalp ve Damar Hastalıkları
Kardiyovasküler sistemde meydana gelen kronik hastalık çeşitleri; kalp yetmezliği, kalp kapakçığı rahatsızlıkları, koroner arter gibi rahatsızlıkları içine alır.
Kalbin işlevselliğini bozan bu hastalıklar diğer organların da sistemli çalışmasını engelleyebilir. Bundan dolayı vücudun farklı bölgeleri de hasara uğrayabilir.
Kalbi besleyen damarlardan biri tıkanırsa kalp krizi baş gösterebilir. Beynin beslenmesini sağlayan damarlardan birinin tıkanması ise inme oluşmasına yol açar.
Alzheimer ve Farklı Demans Türleri
Kronik hastalıklar nelerdir? Sorusuna cevaben zikrettiğimiz demans, düşünme ve hafıza fonksiyonlarının aşırı derecede bozulması anlamını taşır.
Demans gelişiminde rol oynayan en büyük risk faktörlerinden biri yaşlılıktır. Birçok alt grubu olan demans, genellikle alzheimer olarak gözlemlenir.
Bu hastalık önce unutkanlık belirtileriyle başlar. İlerleyen süreçte birey, etrafındaki olaylardan ve kişilerden tamamen bağımsız duruma gelir.
Artrit (Kronik Eklem İltihabı)
Kronik hastalıklar listesi yelpazesinde görülme sıklığı en fazla olan rahatsızlıklardandır. Bir veya birden çok eklemde gözlemlenebilir.
Hassasiyet, kızarıklık, şişlik ve ağrı ile seyreden bir inflamasyondur.
Yaş ilerledikçe hareket kısıtlılığı ve eklem ağrıları giderek artar. Eklem iltihaplarının kronik seyirli olanları arasında en fazla görülen tipi romatizma ve kireçlenmedir.
Obezite
En çok görülen kronik hastalıklar içerisinde yer alan obezite, yaşam tarzı değişiklikleriyle engellenebilir.
Bireyin vücut kitle indeksi 30kg/m2‘nin üzerindeyse bu duruma obezite denir. Söz konusu ölçüm, vücuttaki yağ miktarının aşırı olduğuna işaret eder.
Bel/kalça oranı için kadınlarda sınır değer 0.88 iken, erkeklerde ise 0.95’tir. (Bu, bel çevresini kalça çevresine bölerek hesaplanır.)
Bu değerin üstündeki kişiler kalp – damar hastalıkları ve diyabet yönünden risk grubundadır.
Tedavi edilmeyen obezite kişinin hareket kabiliyetini kısıtlamaktan nefes alma güçlüğüne kadar bir dizi soruna neden olur. Hatta ileri boyuttaki obezite ölümcül sonuçlar doğurabilir.
Kronik Hastalıklar Nasıl Tedavi Edilir?
Her kronik hastalık tedavisi rahatsızlığın nedenine, oluştuğu bölgeye ve yayılma derecesine göre farklılık gösterir. Bu hastalıkların tedavisi genellikle ömür boyu uygulama gerektirir.
Ayrıca kronik rahatsızlığa sahip bireylerin tedavisinde; günlük yaşam aktivitelerindeki bağımlılık oranına, semptomlara, hastalığın derecesine göre evde bakım planlanması gerekir.
Bazı hastalıkların tedavisinde ilaç kullanımı gerekirken, mental hastalıklarda psikoterapiye ihtiyaç duyulur. Öte yandan önleyici tedbirler kapsamında çevresel faktörlerin düzenlenmesi gerekir.
Kronik Hastalıklar Nasıl Önlenir?
Herhangi bir kronik hastalığa yakalanma riskini en aza indirmek için şunlara dikkat edilmelidir:
- Pasif içicilikten kaçınılmalıdır.
- Alkol ve sigara kullanılmamalı veya hiç değilse azaltılmalıdır.
- Düzenli egzersiz yapılmalıdır.
- Sağlıklı beslenmeye, günlük yeterli sıvı alımına ve düzenli uyumaya önem verilmelidir.
- Stresten uzak durulmalıdır.
- İşlenmiş gıdalar tüketilmemelidir.
- Kişisel bakım ve temizliğe önem verilmelidir.
