Edat nedir? Sorusu ders çalışan ya da sınava hazırlanan pek çok kişinin sorduğu bir sorudur.
Diğer adı ilgeç olan edat, tek başına herhangi bir anlamı olmayan fakat kendinden önceki kelime ile ilgi kurabilen sözcükler bütünüdür. Yani cümle içerisinde anlam kazanırlar.
Ayrıca geniş bir kullanım alanına da sahiptirler. Dilerseniz bu konuyu daha da detaylandıralım.
Bu arada Dilekçe Nasıl Yazılır? – Dilekçe Örnekleri başlıklı içeriğimize de göz atabilirsiniz.
Edat Nedir?
Edat, dil bilgisi dahilinde ele alınan ve öğretilen konulardan biridir. Edatlar, cümle içerisinde öge olabilmek adına isim, sıfat ve zamirler ile birlikte bir edat grubu oluşturur.
Dilimizde edat olarak görevi olan birden fazla sözcük mevcuttur.
Bu sözcükler şunlardır;
- İle (-la ve – le),
- İçin,
- Gibi,
- Diye,
- Kadar,
- Yalnız(Sadece, tek, bir),
- Üzere,
- Ancak,
- -e doğru,
- -e karşı,
- -den başka,
- -den ötürü,
- -den dolayı,
- -beri,
- -göre.
Tüm bu sözcükler edat görevi üstlenir.
Edat Özellikleri Nelerdir?
Edat özellikleri nelerdir? Sorusuna şu şekilde yanıt verebiliriz;
- Çoğunlukla kendinden bir önceki kelime ile bağ halinde olurlar,
- Edatların kurmuş olduğu anlam ilgisi neden, amaç bir de yönle ilgili olabilmektedir,
- Kelimelerle ilgi kurduklarından dolayı yardımcı kelime olarak da isimlendirilmektedir,
- Farklı sözcüklerle birleşip zarf veyahut sıfat olarak görev yapabilirler,
- Edat cümleden çıkarıldığı takdirde cümle anlamında daralma ve birtakım bozukluklar ortaya çıkar,
- Bazıları sadece hal eki alabiliyorken bazılarına ise diğer ekler de ilave edilebilmektedir,
- İsim tamlamasında isim olarak kullanılabilen edatlar, ek-fiil aldığında yüklem de olabilir.
Şimdi edat çeşitleri nelerdir? Sorusunu yanıtlayalım.
Edat Çeşitleri Nelerdir?
Dil bilgisi kapsamında incelenen edatlar, genelde cümleye hangi anlamı kattıklarına göre gruplandırılır.
Bu kapsamda edat türleri; beraberlik-zaman, koşul-neden, eşitlik, karşılaştırma ve benzetme bildirenlerle; ayrılma hal eki ve yönelme hal eki alanlar şeklinde sıralanır.
Edatlar, bazı istisnai durumlarda bağlaç görevi aldıkları için birtakım karışıklıklara neden olurlar. Hal böyle olunca her bir edatın kendi içerisinde çok detaylı incelenmesi gerekir.
Bu incelemeyi şu şekilde yapabiliriz;
“Yalnız” Ve “Ancak”
Yalnız ve ancak kelimeleri cümleye “tek, bir” anlamı katarlar ve bu kelimelerin yerine “sadece” kelimesi getirildiği zaman cümlenin anlamında herhangi bir bozulma olmuyorsa edat olarak kabul edilir.
“İçin”, “Üzere”, “Diye”
Bu üç kelime cümle içerisinde; neden, amaç, hakkında, koşul ve şart anlamları ile kullanılmaktadır.
İçin kelimesi ara sıra isim köklü kullanıldığı için bazı karışıklıklara sebebiyet vermektedir.
“İle”
“İle” cümleye neden ve araç anlamı katar. İle aynı zamanda bağlaç görevi de görür.
Edat olan “ile” yi bağlaç olan “ile” den ayırabilmek için yerine “ve” sözcüğünü getirmek yeterli olacaktır. İki kelime değiştiği takdirde anlam bozuluyor ise “ile” sözcüğü edat olarak kabul görmektedir.
“Dolayı” Ve “Ötürü”
“Dolayı” ve “ötürü” edatları cümle içerisinde ayrılma hal eki almış şekilde kullanılmaktadır. Bu kelimeler de cümleye neden ve sebep anlamları katar.
Aynı şekilde “-e doğru” edatı da yönelme hal eki ile birlikte kullanılır. Bu edat cümleye yer ve yön anlamı katar.
“Gibi”
Eşitlik ve benzetme anlamları taşıyan gibi edatı sadece ve sadece edat görevi üstlenir. Yani diğer edatlar gibi başka anlamlar da taşımaz.
Edat Örnekleri
Aşağıda edat örnekleri kalın ve siyah yazı ile belirtilmiştir. Bu örnekler şu şekildedir;
- İşe geç kaldığından dolayı uyarı aldı,
- Sinirlenince elindeki kitabı duvara doğru fırlattı,
- Annesi gibi o da doktor olmak istiyormuş,
- Para kazanabilmek için yeni bir işe başladı,
- Kalbim yalnız senin için çarpıyor,
- Konuşmak üzere hazırlıklara başladı,
- Eve doğru hızlıca yürüdü,
- Kardeşi ile konuşmuyordu,
- Bu işi ancak sen başarabilirsin.
Son olarak edat ve bağlaç bazen bazı durumlarda karıştırıldığı için edat ve bağlaç nasıl ayırt edilir? Sorusunu da yanıtlayalım.
Edat Ve Bağlaç Nasıl Ayırt Edilir?
Edat ile bağlaç arasındaki en önemli farklardan biri şudur;
Edatlar cümleden çıkarıldığı zaman cümlenin anlamı bozulur. Fakat bağlaçta böyle bir durum söz konusu değildir.
Yani bir bağlacı cümleden çıkarttığımız zaman cümlenin anlamında herhangi bir bozulma yaşanmaz. Çünkü zaten bağlaçlar ortada olan anlam ilgilerine dayanarak bir bağ kurar.
Yazımızı sonlandırırken edat nedir? Sorusunu tüm merak edilen detayları ile yanıtlamış olduk.
