Cari açık, bir ülkenin dış ticaret faaliyetleri sonucunda mal ve hizmetlerin dışarıdan ne kadar alındığına, ne kadarının satıldığına ve bu işlemler sonucunda oluşan farka verilen isimdir.
Bir başka deyişle, cari açık; bir ülkenin toplam ithalatının toplam ihracatından fazla olması durumunda ortaya çıkar.
Cari Açık Nasıl Hesaplanır?
Cari açık, ülkenin dış ticaret işlemlerinde mal ve hizmetlerin ihracatından elde edilen gelirlerin, mal ve hizmetlerin ithalatı için yapılan ödemelerden az olması durumunda ortaya çıkan bir ekonomik göstergedir.
Cari açığın hesaplanması için genellikle iki yöntem kullanılır:
- Ticaret dengesi yöntemi,
- Gelir ve harcama yöntemi
Ticaret Dengesi Yöntemi
Bu yöntemde, ülkenin dış ticaret işlemlerinde mal ve hizmetlerin ihracatından elde edilen gelirlerin, mal ve hizmetlerin ithalatı için yapılan ödemelerden çıkarılması ile cari açık hesaplanır.
Bu hesaplamada, dış ticaret verilerinin yanı sıra, turizm, nakliye, sigorta gibi hizmetlerin ticaret dengesi içindeki yerleri de hesaba katılır.
Gelir ve Harcama Yöntemi
Bu yöntemde, ülkenin milli geliri ile milli harcamaları arasındaki fark hesaplanarak cari açık belirlenir.
Bu hesaplama yöntemi, ülkenin tüm gelir ve harcama kalemlerinin yanı sıra, döviz kuru, faiz oranları ve enflasyon gibi makroekonomik göstergelerin de hesaba katılmasını gerektirir.
Cari Açık Nedenleri Nelerdir?
Bir ülkenin dış ticaret işlemlerinde ithalatın ihracattan fazla olması durumunda ortaya çıkan cari açık, ülkenin cari işlemler hesabında negatif bir etki yaratır ve ekonomik istikrarı tehdit edebilir.
Cari açığın nedenleri birçok faktöre bağlı olabilir. Bu faktörler şu şekilde özetlenebilir:
- Dış Ticaret Dengesi: Bir ülkenin cari açığı, ithalatın ihracattan fazla olmasından kaynaklanabilir.
- Yüksek ithalat talebi, ülkenin iç talebi artırırken, ihracatın azalması da ülkenin dışarıya olan satış gelirini azaltır. Ayrıca, ithal edilen ürünlerin fiyatları, ülkenin cari açığına doğrudan etki edebilir.
- Döviz Kuru: Döviz kurundaki dalgalanmalar, ülkeler arasındaki döviz ticaretinde değişikliklere neden olabilir.
- Bir ülkenin para biriminin değer kaybetmesi, ithalatın maliyetini artırırken, ihracatın fiyatlarını düşürerek ihracatı artırabilir. Ancak, bu durumda da cari açığı riski devam edebilir.
- Yabancı Yatırımcılar: Yabancı yatırımcıların ülkeye yaptığı yatırımlar, cari açığı azaltabilirken, yabancı yatırımcıların çıkışları ise cari açığın artmasına neden olabilir.
- Özellikle finansal sektördeki yatırımların çıkışı, ülkeler arasındaki döviz kuru dalgalanmalarını artırarak açık riskini yükseltebilir.
- Petrol ve Doğal Gaz Fiyatları: Ülkelerin enerji ihtiyaçlarının büyük bir bölümü, petrol ve doğal gaz gibi ithal edilen kaynaklardan karşılanmaktadır.
- Bu nedenle, petrol ve doğal gaz fiyatlarındaki artışlar, ülkelerin ithalat faturasını yükseltirken, cari açık riskini artırabilir.
- İç Piyasalar: İç talepteki artışlar, ülkelerin ithalat ihtiyacını artırabilir.
- Özellikle tüketici kredilerindeki artış, ülkelerin ithalata olan taleplerini artırarak açık riskini yükseltebilir.
Cari Açık Nasıl Kapatılır?
Cari açık, ekonomik istikrarsızlığa ve mali krizlere neden olabileceği için ekonomik politika yapıcılarının dikkatini çeken bir konudur.
Cari açığın kapatılması için birkaç yöntem vardır:
- İhracatın artırılması, cari açığın kapatılmasında en etkili yöntemlerden biridir.
- İhracatın artırılması için ürün çeşitliliğinin artırılması, ihracatçılara sağlanan teşviklerin artırılması, ihracat pazarlarının çeşitlendirilmesi gibi çeşitli politikalar uygulanabilir.
- İthalatın azaltılması da cari açığın kapatılmasında etkili bir yöntemdir.
- İthalatın azaltılması için ithalat vergilerinin artırılması, ithalatın yapıldığı ülkelerle yapılan anlaşmaların yeniden gözden geçirilmesi, yerli üretimin teşvik edilmesi gibi politikalar uygulanabilir.
- Yabancı sermaye girişi, cari açığın finansmanı için bir kaynak olabilir.
- Yabancı yatırımcıların ülkeye çekilmesi, yatırım ortamının iyileştirilmesi, yatırımlara sağlanan teşviklerin artırılması gibi politikalar uygulanabilir.
- Tasarrufların artırılması, ülkenin dış kaynak ihtiyacını azaltarak cari açığın kapatılmasına yardımcı olabilir.
- Tasarrufların artırılması için vatandaşların tasarruf yapmalarını teşvik eden politikalar uygulanabilir.
- Döviz kuru politikaları da cari açığın kapatılmasında kullanılabilir.
- Döviz kurunun düşürülmesi, ihracatın artmasına ve ithalatın azalmasına neden olabilir. Ancak bu politika enflasyon riski taşıdığı için dikkatli bir şekilde uygulanmalıdır.
- Cari açık finansmanı için borçlanma da bir seçenek olabilir.
- Ancak borçlanmanın maliyetleri ve geri ödeme kapasitesi dikkate alınarak uygun bir şekilde kullanılmalıdır.
Eğer bir ülkenin ithalatı ihracatından fazlaysa, cari açık oluşur ve bu durum ülkenin ekonomik istikrarını tehdit edebilir.
Cari açığın nedenleri arasında döviz kuru dalgalanmaları, yüksek borçlanma seviyeleri, düşük tasarruf oranları ve yüksek tüketim harcamaları yer alır.
Cari açık kapatmak için bir ülke çeşitli tedbirler alabilir, ancak bu tedbirlerin uygulanması genellikle ekonomik, siyasi ve sosyal zorluklarla karşılaşabilir.
Cari açık sorunu, bir ülkenin ekonomik politikalarını ve kaynaklarını etkileyebileceğinden, çözüme yönelik adımların atılması önemlidir.
